ورزش و فیزیوتراپی، اولین اقدامات صورت گرفته برای درمان، تسکین و پیشگیری از علائم درد سیاتیک است. دلایل بسیاری باعث مانند بیرون زدگی یا بیماری دیسک دژنراتیو یا فشردگی ریشه عصب در بخش کمری ستون فقرات می تواند منجر به انتشار نشانه ها به پاها شود، که تحت عنوان درد سیاتیک نامیده می شود. فیزیوتراپی در درمان درد سیاتیک، به موارد زیر منجر می شود:
- کاهش بعضی از علائم سیاتیک
- سرعت بخشیدن به روند درمانی عامل ایجاد درد
- پیشگیری از بروز مجدد
پزشکان مختلفی مثل فیزیوتراپ، متخصص کایروپرکتی، متخصص طب پزشکی (متخصص توانبخشی و کاردرمانی) و مربی های ورزشی حرفه ای، صلاحیت اجرای مراقبت های پزشکی مورد نیاز و درمان درد پایین کمر را دارند. فیزیوتراپ ها به طور خاص برای درمان دستی، تعیین برنامه های تمرینی و توانبخشی بیماران مبتلا به درد کمر منتشر آموزش دیده اند.
اهداف استفاده از ورزش و فیزیوتراپی در درمان درد سیاتیک
ورزش و فیزیوتراپی به تقویت و تحرک دوباره بافت های پایین کمر، لگن، شکم، باسن و ران کمک می‌کند. هدف از اجرای ورزش و فیزیوتراپی در درمان نشانه ها و علائم سیاتیک عبارتند از:
- حرکت بدون درد
- تسکین انواع کمر درد
- کاهش اسپاسم عضلانی
- بازیابی عملکردی مهره های کمری و مفصل خاصره خاجی
- بهبود عملکرد پایین تنه
- بهبود وضعیت عامل ایجاد درد، مثل دیسک کمر یا تنگی کانال نخاعی
- فراهم کردن یک محیط مناسب برای درمان درد پایین کمر
- بهبود انطباق نورولوژیک برای کاهش انتقال درد
- پیشگیری از تشدید درد و کاهش ترس از حرکت
انجام مداوم و پیگیری در درمان سیاتیک با ورزش و فیزیوتراپی، خصوصیاتی است که دستیابی به نتایج موفقیت آمیز را ممکن می کند. فیزیوتراپی را می توان با مصرف داروی مسکن بدون نسخه یا تجویزی، یا تزریق اپیدورال استروئید که برای درمان دیسک گردن و کاهش درد عصبی سیاتیک استفاده می‌شود، ترکیب کرد تا تاثیرات بیشتری بر درمان بیماران داشته باشد.
حرکات ورزشی و فیزیوتراپی برای درمان درد سیاتیک
تمرینات مخصوص به عامل ایجاد درد سیاتیک و همچنین پارامترهای دیگری مثل شدت درد، وضعیت کلی و آموزش ها و تجربیات فیزیوتراپ بستگی دارد. فهرست زیر به برخی از مهمترین روشها می پردازد:
- تمرینات کششی و خمشی کمر با ایجاد تحرک در ستون فقرات، به کاهش درد کمک می‌کند. افراد مبتلا به کمردرد معمولا با انجام این حرکات مخصوص طراحی شده توسط متخصص فیزیوتراپ، کاهش درد را حس می کنند. این حرکات باید با توجه به نیازها و علائم بخصوص هر بیمار طراحی شود و متخصص فیزیوتراپ به همین دلیل، ابتدا یک سری ارزیابی های مخصوص را در دستور کار قرار می دهد. این تمرینات می تواند شامل ایجاد خمش کمر به پشت (اکستنشن) و به جلو (فلکشن) است. این حرکات، بخش مهمی از روش مکنزی است که تحت عنوان تشخیص و درمان مکانیکی (MDT) هم شناخته می‌شود.
- روش مکنزی یک روش شامل مجموعه ای از حرکات، برای تشخیص و درمان منبع ایجاد درد در ستون فقرات، عضلات و/ یا مفاصل است. این روش بر جابجایی درد منتشر به سمت مرکز آن به کمک ورزش (برای مثال جابجایی درد پا به سمت محل ایجاد درد در ستون فقرات) متمرکز است. این روش معتقد است که متمرکز کردن درد در محل ایجاد درد، به بهبود در علائم ناشی از آن منجر می‌شود و هدفش بر کاهش نشانه های منتشر ناشی از ستون فقرات است. متخصص فیزیوتراپ مجری روش مکنزی، باید برای آن آموزش های تخصصی دیده باشد.
- تمرینات قدرتی: شامل تمریناتی برای تحمل وزن بدن و افزایش مقاومت عضلات شکمی، پایین کمر، لگن و پاها است.
- تمرینات ایزومتریک شامل انقباض عضلات، بدون حرکت دادن مفاصل است. مثالهایی از تمرینات ایزومتریک، می تواند حرکت پلانک یا ماندن روی پل باشد. این تمرینات به تقویت عضلات در صورت حادتر شدن نشانه ها کمک می کند.
- تمرینات ایزوتونیک شامل انقباض عضلات برای تحمل بارهای پیوسته، مانند استفاده از نوارهای کشی یا تمرین با وزنه برای افزایش قدرت عضلات به کمک قرار گرفتن در معرض بارهای پیوسته ناشی از حرکاتی خاص است.
فیزیوتراپی برای رفع درد سیاتیک: انتظارات
فیزیوتراپ در اولین جلسه فیزیوتراپی تمامی سوابق پزشکی و عاداتتان را بررسی می کند و سوالاتی درباره وضعیت درد سیاتیکتان می پرسند. او درباره زمان شروع درد سیاتیک، اینکه آیا یک آسیب دیدگی یا عامل دیگری منجر به شروع درد شده و سطح فعالیتتان قبل از شروع درد کمر و پایتان سوالاتی خواهد پرسید.
متخصص فیزیوتراپی از شما می خواهد تا یک سری از حرکات ساده را برای ارزیابی بازه حرکتی، شکل بدن، واکنشها و توان حرکتیتان، انجام دهید. شاید از شما خواسته شود که به طرفین خم شوید، به جلو خم شوید و مچ پایتان را بگیرید، به عقب خم شوید یا از کمر بچرخید. متخصص نگاهی به نحوه راه رفتنتان هم می اندازد؛ این کار به او کمک می کند تا ارزیابی مناسبی از وضعیت فعلیتان و تاثیر درد سیاتیک بر عملکرد جسمانیتان در انجام فعالیت های روزمره داشته باشد.
نتیجه ارزیابی های بالا، تهیه یک طرح درمان مشخص برای بیمار با توجه به نیازهای بخصوصش است. فیزیوتراپی پسیو و اکتیو به منظور دستیابی به اهداف واقع گرایانه و در دسترس برای بیمار است. برنامه فیزیوتراپی با فروکش کردن درد کمر و پا تا یک نقطه قابل قبول، اصلاح می شود و ورزشها و حرکات کششی در آن گنجانده خواهد شد.
فیزیوتراپی هم مثل خیلی از روش های دیگر، یک راهکار سریع السیر نیست و باید چند هفته را برای رسیدن به نتایج مطلوب کنار بگذارید. طرح درمان می تواند ترکیبی از مراجعه به فیزیوتراپ و انجام حرکاتی در خانه باشد.
نقش فیزیوتراپی پسیو در کاهش درد سیاتیک
هدف از فیزیوتراپی پسیو، استفاده از شل کردن بدن و آماده سازی آن برای انجام فیزیوتراپی فعال و کاهش خفیف تنش بافت نرم دردناک است. فیزیوتراپی فعال به افزایش قدرت، انعطاف پذیری و پیشگیری از دردهای طولانی مدت منجر می شود. طرح درمان پسیو مخصوص شما شامل بعضی از موارد زیر می شود.
ماساژ بافت عمیق
عضلات اطراف ستون فقرات و فاسیا (بافت های پیوندی عضلانی) در کمر، لگن و باسن که می توانند عصب سیاتیک یا اعصاب زیرشاخه آن را تحت فشار قرار دهند، هدف ماساژ بافت عمیق می گیرند. تراپیست از فشار مستقیم و مالیدن برای آزادسازی تنش موجود در بافت نرم (رباطها، تاندون ها و عضلات) استفاده می‌کند.
درمان‌های سرد و گرم
متخصص فیزیوتراپی به دنبال ارسال خون بیشتر به ناحیه هدف – خون بیشتر به معنای اکسیژن و مواد مغذی بیشتر در این ناحیه – است. برای مثال قرار دادن بسته گرم بر روی پیریفورمیس می تواند به کاهش اسپاسم عضلانی ناشی از درد سیاتیک کمک کند. از سوی دیگر درمان با بسته سرد باعث آهسته شدن گردش جریان خون، کاهش التهاب، اسپاسم عضلانی و درد م شود.
تنس (تحریک عصبی الکتریکی زیرپوستی) (TENS)
تنس به کمک یک دستگاه آغاز می شود و به کمک جریان های الکتریکی متغیر (اما ایمن)، عضلاتتان را درگیر و تحریک می کند. تنس به کاهش اسپاسم عضلانی و به افزایش تولید اندورفین – هورمون طبیعی مسکن بدن – کمک می کند. در صورت نیاز و توصیه پزشک، میتوانید از این دستگاه در خانه هم استفاده کنید. دستگاه تنسی که متخصص فیزیوتراپ در مطب استفاده می کند، از دستگاههای خانگی بزرگتر است، اما صرفنظر از کوچکی یا بزرگی دستگاه استفاده شده، تنس یک روش درمانی موثر و مفید است.
اولتراسوند
امواج صوتی ایجاد شده در اولتراسوند، به بافت‌های عمقی عضلات نفوذ می کند و گرمای ایجاد شده ناشی از آن منجر به تقویت گردش و کمک به تسریع فرایند بهبود می شود. افزایش گردش خون به کاهش اسپاسم عضلانی، گرفتگی، تورم، سفتی و درد منجر می شود.
فیزیوتراپی فعال برای کاهش درد سیاتیک
تراپیست در فرایند فیزیوتراپی فعال به شما حرکات کششی درمانی مخصوصی را که برای بهبود انعطاف پذیری و قدرت عضلانی طراحی شده را آموزش می دهد. برنامه فیزیوتراپی هر بیمار، مختص به خودش است و با در نظر گرفتن سوابق پزشکی و وضعیت سلامتی اش طراحی می شود. شاید این برنامه شامل حرکات ایروبیک، ورزشهای قدرتی و حرکاتی برای افزایش انعطاف پذیری و بازه حرکتی باشد.
افراد مبتلا به درد سیاتیک به خوبی می دانند که این درد آزاردهنده از جذابیت انجام تمرینات ورزشی می کاهد. اما عضلات قویتر به معنای داشتن قدرت دفاعی بالاتر در مقابل درد است. اما انجام نادرست بعضی از حرکات شدید می تواند باعث ایجاد فشار بیشتر بر ستون فقراتتان شود. خوشبختانه تراپی های فعال برای رساندن بیمار تا حد نهایی توانشان طراحی نشده و فیزیوتراپ، انجام حرکات ملایم و متناسب با مشکل ستون فقرات و ناحیه شکمی را به بیمار آموزش می دهد.
متخصص فیزیوتراپ، آب درمانی که یک نوع تمرین ورزشی ملایم است را معمولا به عنوان بخشی از طرح درمان درد سیاتیک، پیشنهاد می کند. در آب درمانی از مقاومت پایین آب برای تقویت عضلات استفاده می شود و خیلی از افرادی که توان انجام بعضی حرکات ورزشی در خشکی را ندارند، می توانند این کارها را با موفقیت در استخر یا درون آب انجام دهند؛ ایروبیک آبی و شنا، از انواع آب درمانی محسوب می شود.
می دانیم که انجام حرکات ورزشی ملایم برای کمک به تقویت عضلات شکم، پایین کمر و پاها ازاقدامات متخصص فیزوتراپ است. اما او طرز صحیح نشستن و ایستادن، و موارد درست و نادرست فعالیت های روانه را برای کاهش فشار وارد بر ستون فقرات و حمایت از آن، به شما آموزش می دهد. این تغییرات کوچک در فعالیت های روزانه، تاثیر بسزایی در پیشگیری از درد سیاتیک در آینده ایفا می کند.
آیا فیزیوتراپی درمان قطعی برای درد سیاتیک است؟
در بسیاری از موارد ممکن است درد سیاتیک حتی پس از اتمام جلسات فیزیوتراپی ادامه داشته باشد. در چنین مواردی باید به پزشک یا فیزیوتراپ خود مراجعه کنید تا پس از معاینه و انجام آزمایشات، علل درد پس از فیزیوتراپی شما را متوجه شوند. در چنین مواردی پزشکان درمانی دیگر را برای بیماران در نظر می‌گیرند یا به آنها توصیه می‌کنند چند جلسه دیگر تمرینات فیزیوتراپی را انجام دهند.
نظرات کاربران